یکی از دستگاههایی که جهت اندازه گیری سرعت دوران، تعداد دور و سرعت خطی یک جسم دوار بکار میرود دورسنج/تاکومتر و یا سرعت سنج می باشد. تاکومتر به صورت عمومي براي اندازه گيري سرعت يک جسم متحرک به کار مي رود ولي کاربرد اصلي آن، اندازه گيري سرعت دوران يک جسم دوار مي باشد. يک نمونه خوب براي تاکومتر دورسنج خودروها مي باشد. اگر دقت کرده باشيد در جوار عقربه سرعت سنج، عقربه اي وجود دارد که سرعت دوران موتور را بر حسب دور بر دقيقه نشان مي دهد که مثال خوبي براي تاکومتر مي باشد.
در صورتي که سرعت دوران موتور از حد خاصي بالاتر رود، موتور صدمه خواهد ديد و لذا وجود تاکومتر امري ضروري مي باشد. دور سنج ها با توجه به کاربرد آن به انواع دورسنج تماسی و غیر تماسی تقسیم می شوند که در مکانهایی که با سرعت بالا مواجه هستیم و یا مواردی که نمی توان با شی تماس برقرار کرد از دورسنج های غیر تماسی استفاده می شود. از دورسنج ها/تاکومترها برای اندازه گیری سرعت موتورهای دوار، فن های متحرک، اندازه گیری سرعت خطوط طولی نظیر نوار نقاله و … استفاده کرد.
انواع دورسنج
1-دورسنج مکانیکی
این نوع دورسنج های قديمي براي اندازه گيري سرعت دوران نياز به تماس با جسم دوار دارند و لذا امکان وجود خطر براي فردي که با آن کار مي کند وجود دارد، معمولا در انتهای دستگاه یک برآمدگی دوکی شکل یا اتوانه ای شکل جهت تماس با جسم دوار تعبیه گردیده است که همزمان با افزایش سرعت و تعداد دور بر دقیقه دستگاه با تبدیل این کمیت مکانیکی به الکتریکی برای مثال اتصال زائده به شافت یک آرمیچر میتواند مقدار سرعت و دور بر دقیقه را اندازه گیری نماید. اين نوع تاکومترها را مي توان به روشهاي مختلفي ساخت. براي مثال در صورتي که يک ژنراتور کوچک به شافت دوار موتور متصل نماييم، با چرخيدن موتور، ژنراتور نيز مي چرخد و برق توليد مي کند. هر چه سرعت چرخش بيشتر باشد، برق بيشتري توليد مي شود و لذا بدين ترتيب مي توان با اندازه گيري برق توليد شده و کاليبره کردن دستگاه، سرعت چرخش موتور را بفهميم. تاکو ژنراتور در اصل همان ژنراتور DC با آهنربا می باشد. همان طور که می دانید ولتاژ خروجی این ژنراتور متناسب با سرعت چرخش آن است و معمولا ضریب آن بصورت چند ولت بر 1000دور بیان می شود. سادگی، مقاومت مکانیکی و همچنین اندازه گیری مستقیم سرعت بدون نیاز به محاسبات از مزایای این وسیله می باشد. سیگنال خروجی تاکو ژنراتور دارای ریپل و همچنین حساس به نویز می باشد و با تغییر دما (حساسیت آهنربا به دما) خروجی نیز در سرعت ثابت تغییر می کند. بنابر این قیمت زیاد، دقت محدود و استهلاک زیاد کاربرد این وسیله را محدود کرده است.
2-دورسنج نوری یا لیزری
اين روش در عين سادگي از كاربرد زيادي در بازار كار برخوردار است. در اين نوع از سنسور نور بر روي يك نقطه خاص از روتور كه در حال حركت است، فوكوس كرده و همچنين حساسه‌هاي نوري نيز بر روي روتور قرار دارد كه در هر دور زدن يك بار نور را سنس مي‌كند. با در نظر گرفتن اين دور زدنها در بازه زماني مي‌توان سرعت جسم چرخنده را بدست آورد.
در نمونه های دیگر دورسنج نوری که به استروبوسکوپ معروف هستند از مکانیزم جالبی استفاده کرده به این صورت که در ابزار استروبوسکوپ با فرکانس مختلف میتوان یک فلاش را تحرک کرد و فلاشری شروع به خاموش و روشن شدن و فلاش زدن میکند . در چشم ما با توجه به اینکه در فلاشهای لحظه تصویر را به وضوح میبیند در حالتی که فرکانس فلاش زدن دستگاه با فرکانس چرخش برای مثال یک فن برابر شد ، جسم دوار را به صورت ثابت و بدون حرکت میبیند که از این روش میتوان اولین فرکانس کردش دستگاه که معرف دور بر دقیقه یا rpm است را بدست آورد. از استربوسکوپ جهت تشخیص عیوب سطح ورقها و یا سطوحی که عیوب متوالی و با فاصله زمانی مشخص در خط تولید دارند میتوان استفاده نمود .
کاربرد دور سنج/ تاکومتر/ استروبوسکوپ
• جهت اندازه گیری سرعت موتورهای دوار غیر قابل دسترس
• فن های متحرک ,پمپ ها چرخ دنده و ماشین آلات
• خطوط تولید خودرو
• دستگاههای پروانه دار
• کنترل و اندازه گیری سرعت خطوط طولی نظیر نوار نقاله
• جهت تشخیص عیوب سطح ورقها و یا سطوحی که عیوب متوالی و با فاصله زمانی مشخص در خط تولید دارند میتوان از از استربوسکوپ استفاده نمود .
نکاتی که در انتخاب دورسنج/تاکومتر یا استروبوسکوپ باید به آن توجه کرد:
• محدوده اندازه گیری تعداد دور
• سرعت اندازه گیری دور سنج یا دور بر دقیقه
• نوع مکانیزم که میتواند لیزری ، مکانیکی و نوری باشد
• پرتابل بودن یا قابلیت نصب دور سنج
• قابلیت های دستگاه نظیر : قابلیت اتصال به کامپیوتر ، داشتن حافظه داخلی و یا جانبی
• قابلیت های منحصر به فرد که گاها مورد نیاز است مثلا اندازه گیری دما به همراه دور سنج یا اندازه گیری لرزش به همراه دور سنج در یک دستگاه